استان هرمزگان

 

استان هرمزگان در جنوب ایران و در شمال تنگه هرمز قرار دارد. کرانه های این استان در شرق بر دریای عمان و در غرب بر خلیج فارس قرار دارند. این استان حدود 72631.31 کیلومتر مربع مساحت دارد که از این نظر هشتمین استان کشور می باشد. هرمزگان از جهت شمال و شمال شرقی با استان کرمان، غرب و شمال غربی با استان های فارس و بوشهر از شرق با سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آب های گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول تقریبی 900 کیلومتر در بر گرفته است. بندرعباس به عنوان مرکز استان، امروزه یکی از شهرهای بزرگ ایران می باشد که مرکز مهم فعالیت های اقتصادی و تجاری می باشد. این شهر نقش مهمی در زمینه صادرات و واردات کشور ایفا می کند. تاسیسات مهم دریایی و زیربنایی کشور همچون بندر شهید رجایی، پالایشگاه نفت بندرعباس، کارخانه آلومینیوم المهدی، کشتی سازی خلیج فارس، فولاد و سیمان هرمزگان از این جمله می باشند. این استان دارای 13 شهرستان، 38 شهر، 38 بخش و 85 دهستان است. بنابر سرشماری سال 1395، جمعیت استان 1776415 نفر بوده است.

شهرستان های استان هرمزگان

ردیف	شهرستان	توضیحات (بر اساس تقسیمات کشوری سال 1395)	تعداد بخش	تعداد شهر	تعداد دهستان
1	ابوموسی	شهرستان ابوموسی از شهرستان‌های استان هرمزگان در جنوب ایران است. این شهرستان در حقیقت مشتمل بر چند جزیره است. جزیره ابوموسی با وسعتی حدود 12 کیلومتر مربع به عنوان مرکز این شهرستان می باشد که در آب های گرم دریای پارس در 75 کیلومتری بندرلنگه و 57 کیلومتری شرق جزیره سیری واقع است و مرتفع ترین نقطه ی آن کوه حلوا می باشد که 110 متر از سطح دریا بلندتر است. این جزیره از جانب شمال به جزیره ی تنب کوچک، از غرب به جزیره ی سیری، از جنوب و شرق به امارات متحده عربی محدود است. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 5263 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 7402 نفر اعلام شده است. بخش ها: تنب- مرکزی شهرها: ابوموسی دهستان ها: تنب- سیری	2	1	2
2	بستک	شهرستان بستک یکی از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب است. شهر بستک مرکز این شهرستان می باشد. مساحت این شهرستان 5843.17 کیلومترمربع است. شهرستان بستک از شمال به شهرستان لارستان، از جنوب به شهرستان شهرستان پارسیان و شهرستان بندر لنگه، از غرب به شهرستان شهرستان لامرد و از سمت شرق به شهرستان خمیر محدود می گردد. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 80119 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 80492 نفر اعلام شده است. بخش ها: جناح- مرکزی- کوخرد شهرها: بستک- جناح دهستان ها: جناح- ده تل- فتویه- فرامرزان- کوخرد- گوده- هرنگ	3	2	7
3	بشاگرد	بشاگرد نام شهرستانی است در استان هرمزگان در جنوب ایران با مساحت 9209.62 کیلومترمربع و مرکز آن شهر سردشت می باشد. بشاگرد منطقه ای است وسیع در عرضِ جغرافیایی 26 درجه و 45 دقیقه و محصور بینِ استان های هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان است. آب و هوای گرم، تپه ماهورهای آب رفتی و پوششِ گیاهی فقیر از ویژگی های این منطقه است. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 40007 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 35085 نفر اعلام شده است. بخش ها: گافروپارمون- مرکزی- گوهران شهرها: سردشت- گوهران دهستان ها: پارمون- جکدان- درآبسر- سردشت- گافر- گوهران	3	2	6
4	بندرعباس	شهرستان بندرعباس یکی از شهرستان های استان هرمزگان با مساحت 10359.53 کیلومترمربع می باشد. مرکز این شهرستان، شهر بندرعباس است. شهرستان بندرعباس در شمال تنگه هرمز قرار دارد. این شهرستان از سمت شمال به حاجی آباد و از سمت شرق به شهرستان میناب و شهرستان رودان و از سمت غرب به شهرستان خمیر و شهرستان بندر لنگه و از جنوب به خلیج فارس و شهرستان قشم محدود می گردد. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 588288 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 680366 نفر اعلام شده است. بخش ها: مرکزی- تخت- قلعه قاضی- فین شهرها: بندرعباس- تخت- فین- قلعه قاضی- تازیان پایین دهستان ها: تخت- ایسین- تازیان- دهنو- سرخون- سیاهو- شمیل- قلعه قاضی- فین- گچین- گهره	4	5	11
5	بندر لنگه	شهرستان بندر لنگه با مساحت 7808.22 کیلومترمربع یکی از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب است. مرکز این شهرستان بندر لنگه است که یکی از بنادر مهم جنوب کشور به شمار می رود. شهرستان بندر لنگه در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. این شهرستان حدودا از شرق به شهر کنگ، از غرب به روستای شناس و مغویه، از جنوب به خلیج فارس و از سمت شمال به صحرای مهرکان محدود می گردد. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 134713 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 159358 نفر اعلام شده است. بخش ها: شیبکوه- مرکزی- کیش- مهران شهرها: بندرلنگه- چارک- کنگ- کیش- لمزان دهستان ها: بندرچارک- حومه- دژگان- کیش- مغویه- مقام- مهران- لاوان	4	5	8
6	پارسیان (گاوبندی)	پارسیان یا گاوبندی یکی از شهرستان های استان هرمزگان با مساحت 1906.32 کیلومترمربع واقع در جنوب است. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان لامرد، از سمت جنوب به خلیج فارس، از مغرب به بندر عسلویه، از توابع شهرستان کنگان و از سمت شرق به بخش شیبکوه از توابع شهرستان بندر لنگه، محدود می شود. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 42843 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 50596 نفر اعلام شده است. بخش ها: کوشکنار- مرکزی شهرها: پارسیان- کوشکنار- دشتی دهستان ها: بوچیر- بهدشت- کوشکنار- مهرگان	2	3	4
7	جاسک	شهرستان بندر جاسک از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب کشور با مساحت 11141.42 کیلومترمربع است. این شهرستان در کرانه دریای عمان و شرق تنگه هرمز قرار دارد و از شمال به شهرستان منوجان و میناب، از شرق به چابهار، از غرب به دریای عمان و میناب و از جنوب به دریای عمان محدود می شود. از آن جا که سه طرف این شهرستان را آب های آزاد احاطه کرده اند، به صورت یک شبه جزیره درآمده است. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 52882 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 58884 نفر اعلام شده است. بخش ها: لیردف- مرکزی شهرها: بندرجاسک دهستان ها: پی وشک- جاسک- سورک- کنگان- گابریک	2	1	5
8	حاجی آباد	شهرستان حاجی آباد از شهرستان های استان هرمزگان با مساحت 9473.52 کیلومترمربع است و مرکز آن شهر حاجی آباد (هرمزگان) می باشد. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 65889 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 69625 نفر اعلام شده است. بخش ها: فارغان- احمدی- مرکزی شهرها: حاجی آباد- سرگز- فارغان دهستان ها: آشکارا- احمدی- طارم- فارغان- کوه شاه- درآگاه	3	3	6
9	خمیر	شهرستان بندرخمیر با مساحت 3705.89 کیلومترمربع یکی از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب است. این شهرستان در غرب شهرستان بندرعباس و در حاشیه سواحل خلیج فارس قرار دارد. شهرستان خمیر با مساحت تقریبی 5000 کیلومتر مربع از شرق به بندرعباس، از غرب به بندرلنگه، از شمال غرب به بستک، از شمال به بخش فین بندرعباس و استان فارس و از جنوب به آب های تنگه هرمز محدود می شود. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 52968 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 56148 نفر اعلام شده است. بخش ها: رویدر- مرکزی شهرها: خمیر- رویدر دهستان ها: رودبار- کهورستان- خمیر- رویدر	2	2	4
10	رودان	شهرستان رودان (دهبارز) از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب ایران است و مرکز آن شهر دهبارز می باشد. رودان با مساحتی حدود 3724.91 کیلومترمربع، در فاصله 100 کیلومتری بندرعباس قراردارد. این شهرستان از شمال غربی به بافت کرمان، از شمال به جیرفت، از شرق به کهنوج، از جنوب شرقی و جنوب به میناب و از غرب به بندرعباس محدود می شود. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 118547 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 124522 نفر اعلام شده است. بخش ها: رودخانه- مرکزی- بیکاه- جغین شهرها: بیکاه- دهبارز- زیارتعلی دهستان ها: رودخانه بر- مسافرآباد- آب نما- برنطین- بیکاه- جغین جنوبی- جغین شمالی- راهدار- رودخانه- فاریاب	4	3	10
11	سیریک	شهرستان سیریک با مساحتی حدود 2327.21 کیلومتر مربع در فاصله 175 کیلومتری مرکز استان هرمزگان قرار دارد. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان میناب، از جنوب به شهرستان جاسک، از شرق به ارتفاعات بشاگرد و سندرک و از غرب به دریای مکران (عمان) محدود می شود. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 43185 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 45723 نفر اعلام شده است. بخش ها: بمانی- مرکزی شهرها: سیریک- گروک- کوهستک دهستان ها: بمانی- بیابان- سیریک- شهمردی	2	3	4
12	قشم	شهرستان قشم بزرگ ترین جزیره استان هرمزگان و خلیج فارس با مساحتی 1668.06 کیلومترمربع است. شهرستان قشم از شمال به شهرستان های بندرعباس و خمیر، از شمال غربی و غرب به شهرستان بندرلنگه، از شرق به آب های ساحلی میناب و از جنوب به شهرستان ابوموسی، محدود می گردد. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 117774 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 148993 نفر اعلام شده است. بخش ها: مرکزی- شهاب- هرمز شهرها: درگهان- سوزا- قشم- هرمز دهستان ها: حومه- دولاب- رمکان- سوزا- صلخ- هنگام- لارک	3	4	7
13	میناب	میناب با مساحت 5392.91 کیلومترمربع یکی از شهرستان های شرقی استان هرمزگان است. مرکز این شهرستان، شهر میناب می باشد. شهرستان میناب از سمت شمال و شمال شرقی به شهرستان کهنوج (استان کرمان) از جنوب و جنوب شرقی به شهرستان جاسک و تنگه هرمز و از غرب به شهرستان بندرعباس محدود می شود. بنابر سرشماری سال 1390، جمعیت این شهرستان 235705 نفر بوده است و در سال 1395، جمعیت شهرستان 259221 نفر اعلام شده است. بخش ها: سندرک- بندزرک- توکهور- مرکزی شهرها: میناب- سندرک- هشتبندی- تیرور دهستان ها: بندزرک- بندر- توکهور- تیاب- چراغ آباد- حومه- درپهن- سندرک- کرگان- کریان- گوربند	4	4	11

تاریخ و فرهنگ استان

تاریخ استان هرمزگان با تاریخ و جغرافیای خلیج فارس در هم آمیخته است. تاریخ مکتوب بندر هرمز از زمان اردشیر بابکان آغاز می شود. گروهی معتقدند که آبادانی بندر هرمز بین سال های 241-211 میلادی روی داده و به عنوان یکی از مهم ترین مراکز داد و ستد شرق معروف شده است. در سال 750-661 میلادی منطقه خلیج فارس جزء خلافت امویه و سپس جزء خلافت عباسی، میلادی 1285 – 750، بود. در اواخر قرن هشتم میلادی که داد و ستدهای دریایی رونق به سزایی داشت، گروهی از مورخین، راه دریایی خلیج فارس را با اهمیت تر از جاده معروف ابریشم و یا یک مسیر مهمی از آن می دانند. در سال 1497 میلادی،برای اولین بار استعمارگران غربی به فرمانروایی «واسکودوگاما» در بنادر خلیج فارس پیاده شدند. در سال 1506میلادی، پرتغالی ها به عنوان حفاظت منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی، جزیره هرمز را محاصره کردند.بندر هرمز در این زمان کلید تجاری خلیج فارس محسوب می شد و راه ادویه از کنار همین بندر در تنگه هرمز عبور می کرد. شاه اسماعیل صفوی در صدد اعاده مالکیت ایران بر هرمز بود که به سبب گرفتاری های ناشی از جنگ با عثمانیان، موفق به راندن پرتغالی ها نشد و با آن ها پیمانی منعقد نمود. که طی آن تسلط پرتغالی ها بر خلیج فارس تا مدتی تثبیت شد. اما شاه عباس بزرگ به کمک انگلیسی ها، به حاکمیت پرتغالی ها در جزیره هرمز و خلیج فارس خاتمه داد. در سال 1004 (ه. ق) هلندی ها، تجارتخانه ای در بندرعباس تاسیس کردند و رقابت بین هلند و انگلیس شدت یافت. در اواخر دوره سلطنت شاه صفوی، دولت ایران به لغو معافیت گمرکی واردات و صادرات هلندی ها اقدام کرد. دولت ایران به هلندی ها اجازه داد که در هر نقطه ای از ایران به تجارت ابریشم اقدام کنند. در همین زمان هلندی ها، دژ مستحکمی را در نزدیکی تجارتخانه خود در بندرعباس احداث نمودند. میرمهنا حاکم جزیره خارک و بندر ریگ به بهانه عدم پرداخت اجاره بها، در سال 1765 به هلندی ها حمله برد و آن ها را از خلیج فارس بیرون راند. پس از این ماجرا انگلیس در خلیج فارس، شیخ نشین های متعدد کوچکی را ایجاد نمود تا از اتحاد آن ها در مقابل خود جلوگیری کند. خلیج فارس بعد از جنگ جهانی اول به عنوان مهم ترین کانون نفت و منبع مهم رشد صنایع، اهمیت اقتصادی و استراتژیکی مهمی یافت. موقعیت استراتژیکی استان هرمزگان موجبات توجه ویژه به این منطقه رابرای دولت ها و کشورهای خارجی الزامی ساخت.

جاذبه های طبیعی و تفریحی

 کوه

• تپه کولغان

تپه کولغان قشم واقع بر فراز دره کولغان در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب کشور است. بالای یکی از تپه های کولغان، آثار معماری و آبراه های سالمی با دیواره های سنگی به طول بیش از صد متر باقی مانده است که نوعا جالب توجه هستند. در قسمت دیگری از تپه، قبرستان منظمی با قبرهایی در دو ردیف و با فاصله دو متر از یکدیگر وجود دارد. نشانه های باقی مانده از اتاقک های مجاور تپه، گویای آن است که این محل احتمالا بازاری بوده که رونق بسیاری داشته است. تپه های کولغان مشرف بر دریا و سد خاکی «بالاتل» هستند که از زیبایی و چشم انداز بسیار جالبی برخوردارند.

• تپه مارو

تپه مارو یا (تپه خیرآباد) نام یکی از مناطق تاریخی استان هرمزگان است. این تپه در بخش مرکزی شهرستان رودان در استان هرمزگان قراردارد و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. تپه مارو یا تپه خیرآباد در نزدیکی قلعه کمیز واقع می باشد، در این تپه و در دوران گذشته محل دفن مردگان و اشیای گران قیمت بوده است. گفته می شود به دلیل وجود اشیای گران قیمت در این مکان، در نامگذاری این تپه از نام مار استفاده شده تا مردم جرات نزدیک شدن به آنجا را نداشته باشند. هم اکنون به جایی باستانی تبدیل شده است و یکی از مناطق گردشگری شهرستان رودان می باشد.

• کوه گنو

کوه گنو با 2347 متر ارتفاع، در 29 کیلومتری شمال غربی بندرعباس بین دهستان های فین، سیاهو و اسیین واقع شده است. این کوه آب و هوای نسبتا معتدل دارد و به همین مناسبت نیز از اهمیت زیست محیطی و تفرجگاهی برخوردار است.

• کوه بشاگرد

رشته کوه بشاگرد در شهرستان جاسک به شکل عدد هشت قرار گرفته و دو رشته کوه نسبتا متمایز را به نام های رشته کوه بشاگرد شرقی و رشته کوه بشاگرد غربی پدید آورده است بلندترین قله آن به نام «کوه مهر» در دهستان بشاگرد غربی شهرستان جاسک با ارتفاع ۲۰۴۶ متر قرار گرفته است.

• کوه شب

رشته کوه، کوه شب با ارتفاع ۳۰۰۰ متر در شهرستان بندر لنگه واقع شده است. کوه شب به گویش محلی روئیدری (کوه شو) گویند، این کوه در صد و یک کیلومتری شمال شرقی شهرستان بندر لنگه واقع شده است و سه هزار و ششصد و هشتاد و یک متر از سطح دریا ارتفاع دارد و یکی از بلندترین کوه های جنوب ایران محسوب می شود. این کوه در شمال بخش رویدر واقع شده است. رودخانه شور از دامنه شمالی این کوه به طرف شرق جاری است.

• کوه بر

کوه بر در شمال ناحیه گوده از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک استان هرمزگان در جنوب کشور واقع شده است. ارتفاع این کوه از سطح دریا ۲٬۲۲۵ متر می باشد.

• کوه لاور

ارتفاع این کوه ۲۵۰۰ فوت می باشد که در شهرستان بستک واقع شده است. این رشته کوه در شمال روستای لاورشیخ در بخش کوخرد شهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده است. این کوه بسیار بلند و مخروطی شکل است و به سمت مغرب ادامه دارد و به رشته کوه ناخ می پیوندد. این رشته کوه در مشرق نیز ادامه پیدا کرده و پس از گذشت از تپه ناصر بر فراز روستای پرپاتنگ منتهی می شود. در قله این کوه چک بلندی وجود دارد، در جنوب این چک تپه ای است که به «پرکلاتو» معروف است. در پایین پرکلاتو در جلگه ای در ارتفاع ۱۵۰۰ متری کوه لاور محوطه ای است که آن را لاور می گویند. لاور به جایی اطلاق می شود که از سمت های مختلف آب باران به سویش سرازیر می شود و از یک گوشه خارج می گردد.

• کوه ببیان

کوه ببیان در شمال بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب کشور قرار گرفته است. این کوه رشته کوه بلندی است به ارتفاع تقریبی ۲۱۱۵ قدم از سطح دریا، این کوه در شمال دهستان گوده واقع شده است.

• کوه خآب

کوه خآب یا «کوه پل تیر» نام رشته کوهی در غرب استان هرمزگان با ارتفاع ۱۸۰۰ متر که در شهرستان بستک واقع شده است. این کوه ها در جنوب کوخرد قرار دارند.

• کوه ناخ

رشته کوه ناخ کوه بلندی است با ارتفاع ۵۰۰۰ پا در شمال دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان که در جنوب کشور واقع شده است. این رشته کوه از رشته کوه لاور شروع می شود و در اقصی غرب به کوه گچ می پیوندد. کوه ناخ از طرف شمال دهستان کوخرد قرار دارد، فاصله دهستان تا «تپه ره» که اولین راه ورودی به کوه ناخ است دو کیلومتر بیشتر نیست.

• کوه هرمزان

کوه هرمزان در شرق شهر بستک قرار گرفته است. و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۴۰۰ متر است. کوه هرمزان و کوه تنگ پیه تنها جایی است که احتمال دارد آب شیرین در آن پیدا شود. دو حلقه چاه قدیمی در این کوه وجود دارد و آبش شیرین است.

• کوه توصیله

کوه توصیله از سمت قبله گری چپان یک کوه بلندی است که به نام کوه توصیله معروف است، قلعه تاریخی توصیله بر قله این کوه قرار داشته است که اکنون قسمتی از قلعه بر جای مانده و آثارش باقی است، در ۲۰ متری گری چپان از طرف شمال یک چشمه تلخ کوچکی است که در حدود ۵ اصله نخل را آب یاری می کند، از طرف شمال چشمه و نخل ها یک کوهی مجزا وجود دارد به طول هزار متر، قسمت شرقی این کوه به نام «پر زخر» معروف است، اما قسمت غربی آن «پر گری زامردان» می نامند، یک تنگه عمیقی وسط این کوه است که کوه را به دو قسمت کرده است. در وسط این تنگه یک سنگ بزرگی وجود دارد که سرتاسر دهانه تنگه را گرفته است و عبور از تنگه دشوار کرده است و جایی سخت گذر است، به این سنگ می گویند سنگ «بند بن» می گویند در زمان قدیم کوخردی ها از بالای این سنگ طناب زنجیری بسته بودند و به وسیله این طناب از سنگ و تنگه عبور می کردند به همین جهت سنگ بند بن نامیده شده است. این کوه در شمال دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک هرمزگان واقع شده است.

• کوه فارغان هماک

کوه فارغان هماک این کوه در ۷۸ کیلومتری شمال شهرستان بندرعباس با ارتفاعی برابر با ۳۲۶۷ متر واقع شده ا ست و وسعتی معادل ۱۱۰۰ کولومتر مربع دارد.

• کوه گاه بست

این کوه به ارتفاع ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح دریا و در سمت شمال شهر بستک در استان هرمزگان قرار دارد. واژه “گاه” در نام این روستا در گویش لارستانی همانند زبان پهلوی به معنی قطب شمال است. از تنگ بستک و از قله نمکی شروع می شود و در امتداد روستای کوهیج و میستان مشرف بر روستای عماده ده یا «روستای سیده» در صحرای باغ خاتمه می یابد. این کوه بزرگ از طرف مشرق به کوه هرمزان (هرمیزان) متصل است و کوه هرمزان نیز به رشته کوه ناخ می پیوندد. کوه ناخ بزرگ ترین کوهی است که در بخش کوخرد واقع شده و تمام روستاهای بخش کوخرد در پسکرانه های این کوه واقع است. کوه کاملا مشجر است و درخت های مختلفی در آن وجود دارد.

• کوه سفید

کوه سفید رشته کوه بزرگی است در جنوب دهستان کوخرد شهرستان بستک و در جنوب استان هرمزگان واقع است. این رشته کوه در بخش کوخرد و در شمال لاور نادردون قرار دارد. سلسله کوه های «کوه سفید» از طرف مغرب به بخش جناح و بیخه فرامرزان، و از سمت مشرق تا بون کوه زیر و کوه لوز و بون کوه چهار برکه امتداد دارد. در قسمت شمال غربی این کوه راهی است نیمه هموار که به نام (بست ره) معروف است، از این راه کوه نوردان به «قله» کوه سفید می روند.

• دسک

دسک نام کوهی واقع در بون کوه زیر در جنوب دهستان کوخرد از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران است. کوه دسک، کوهی است مخروطی که در موازات کوه خآب در جنوب شرقی کوخرد قرار دارد.

• پر رچرچو

پر رچرچو نام کوهی است در جنوب دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک واقع در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. این کوه مخروطی در لمبیر ملکی واقع شده است. در شمال این کوه پر سنگلاخی و «برکه افراز» و «آودون غوچو» قرار دارد، از سمت جنوبش پشتخه باپیر و سه چکی واقع شده است، اما سمت مغرب کوه «درواه سه چکی» و از سمت مشرق آن «پر حیدری» قرار دارد. آب پشتخه باپیر و سه چکی از دوبند پر رچرچو می گذرد و به لمبیر ملکی می ریزد.

• کوه زیر

کوه زیر در بخش کوخرد شهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده است. این رشته کوه از ارتفاعات جنوبی دهستان کوخرد شروع می شود و تا شمال کوه سفید ادامه دارد، و از سوی غرب به «کوه ده» و از سوی شرق به «بون کوه چهار برکه» محدود می شود.

• کوه گچ

کوه گچ که از پای کوه تا قله کوه تماما معدن گچ است ارتفاعش کمتر از کوه گاه بست است. از برکه حاجی غنی در امتداد راه شهر بستک به بخش کوخرد شروع می شود و به گردنه دهستان هرنگ منتهی می شود.

ارتفاعات و قله ها

• کوه فارغان هماک با 3267 متر ارتفاع در بندرعباس

• کوه شو با 3681ارتفاع در شمال شرقی بندر لنگه

• کوه سیاه با 2216 متر ارتفاع در شمال غربی شهرستان لنگه

رودخانه

• رودخانه مهران

رودخانه مهران نام رودخانه ای است در جنوب ایران و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. این رودخانه آبش شور است، در ایام بارندگی از جم و ریز آب از فراز کوه ها و دره ها به رودخانه سرازیر می شود، همچنین از کوه های منطقه اسیر و لامرد عبور می کند و از انتهای غربی شهرستان بستک یعنی ابتدای فرامرزان و در دهستان کمشک وارد بخش بستک و از شمال شهر جناح گذشته به سمت جنوب و مشرق منحرف شده از جنوب صحرای خلوص و دهستان هرنگ وارد بخش کوخرد می شود و از جنوب دهستان کوخرد می گذرد و در منقطه ای به نام برمه چشمه ای در شمال باغ زرد عبور می نماید و در زیر کوهی معروف به کوه پل تیر، کوه خآب و از جنوب منطقه خادون و روستای آسو و از نقطه ای به نام مهران که گذار راه سراسری لار به بندر لنگه در آن واقع است عبور کرده و در دهستان های لمزان و دژگان ادامه پیدا نموده و در محلی معروف به پل غار به خلیج فارس می ریزد. «بندری» از طرف جنوب رودخانه واقع شده است. این رود از جنوب کوه های هفتچن در 15 کیلومتری شمال بندر علویه سرچشمه می گیرد. جریان این رودخانه در امتداد غربی – شرقی است که در شرق بندر لنگه، در شن فرو می رود و ناپدیدمی شود، اما بار دیگر بیرون آمده و در منطقه خوران، به خلیج فارس می ریزد.

• رودخانه میناب

این رود از رودخانه های رودان و جغین تشکیل شده است. این دو رودخانه، در نزدیکی روستای برجگان واقع در 25 کیلومتری شمال شرقی شهر میناب به هم می پیوندند و رودخانه میناب را به وجود می آورند. سد میناب در 2 کیلومتری شرق میناب بر روی این رود احداث شده است. این سد همراه با دریاچه آن که مخزن آب طبیعت سرسبز دره های اطراف است، فضایی با ارزش های توریستی و بسیار دیدنی را فراهم آورده است.

• رودخانه جگین

رودخانه جگین یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. رودخانه جگین از کوه های بشاگرد سرچشمه می گیرد و با پیوستن چند رودخانه دیگر از جمله رودخانه انگهران به دریای عمان می ریزد. آب این رودخانه شیرین است و در هنگام بارندگی یا رگبارهای کوتاه مقدار قابل توجهی از آب شیرین این رودخانه به دریا سرازیر می شود.

• رودخانه جلابی

رودخانه جلابی یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. رودخانه جلابی از کوه های شمالی بندرعباس سرچشمه می گیرد و به طرف جنوب جریان می یابد و پس از دریافت آب شعبات متعدد در حدود ۴۰ کیلومتر شرق بندرعباس به خلیج فارس می ریزد.

• رودخانه شمیل

رودخانه شمیل یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. رودخانه شمیل یا حسن لنگی، این رودخانه با نام چیل و شقرود از کوه های شمال شرقی بندرعباس سرچسمه می گیرد و در مسیر خود روستای شمیل را آبیاری کرده و از شمال به جنوب جریان می یابد.

• رودخانه کل

رودخانه کل یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. در آغاز این رود با نام «آب شور» از کوه های شمالی بخش سعادت آباد سرچشمه می گیرد و به سمت جنوب جریان می یابد. سپس با دریافت آب شاخه های دیگر در حدود ۷۰ کیلومتری غرب بندرعباس با نام «رودخانه کل» به خلیج فارس می ریزد. شاخه های این رودخانه عبارت اند از «رود شور»، «کریم آباد»، «رود رسول»، «کشک رود»، «عکس رستم» و «روبان».

• رودخانه بهمدی (جاسک)

رودخانه بهمدی واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر جاسک استان هرمزگان، یکی رودخانه از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. «رودخانه بهمدی» (جاسک)، یک رود فصلی به طول ۳۰ کیلومتر و مسیر کلی جنوبی است که از ۴۰ کیلومتری شمال شهرستان (جاسک) سرچشمه می گیرد و رودخانه زیانی به آن می ریزد و از روستای بهمدی می گذرد.

• رودخانه رویدر

رودخانه رویدر از توابع بخش رویدر شهرستان خمیر یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این رودخانه در دهستان رویدرات از شمال به جنوب جاری بوده و پس از مسیر مسافتی وارد کهورستان شده و بالاخره به رودخانه شور می پیوندد. آب این رودخانه شیرین است به نحوی که برای امور زراعتی از آن استفاده می کنند به همین جهت از دو طرف این رودخانه حداکثر استفاده شده و حتی در مسیل شنی آن باغات مرکبات و نخیلات فراوان احداث کرده اند.

• رودخانه شور گوده

رودخانه شور گوده این رودخانه در وسط دره کوه های شمالی و جنوبی گوده از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان واقع شده و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. رودخانه از سمت مغرب رو به مشرق جاری است که در نزدیک بندر خمیر به خلیج فارس می ریزد. آب این رودخانه که زاینده است در فصول عادی شور است.

• آب گرم گنو

آب گرم گنو چشمه آب معدنی گنو در فاصله ۳۴ کیلومتری شمال شرقی شهر بندرعباس واقع در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این چشمه آب معدنی در کناره راه بندرعباس به سیرجان واقع شده است. این چشمه در دره ای قرار دارد که کوه گنو و ارتفاعات سخت آهکی اش از شمال و جنوب آن را در بر گرفته است. از آب این چشمه، جهت آبیاری نخلستان و استحمام استفاده می شود. آب چشمه گنو از دسته آب های گوگردی خیلی گرم، کلر و سولفات، کلسیک گوگردی محسوب می شود. پساب این چشمه پس از خارج شدن از استخرها مانند رودخانه کوچکی پس از طی چند کیلومتر با آب نسبتا زیادی به صورت آبشار کوچکی به پایین سرازیر می شود.

رودخانه کل (شور)، رودخانه شمیل یا حسن لنگیو و رودخانه جگین از دیگر رودخانه های استان می باشند.

 مناطق حفاظت شده حیات وحش

• پناهگاه حیات وحش جزیره شتور که در فاصله 5/1 کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان واقع شده است.

• منطقه حفاظت شده گنو که در فاصله 29 کیلومتری شمال غربی شهرستان بندرعباس واقع شده است.

• منطقه حفاظت شده جنگل های مانگرو (حرا) که به طور پراکنده از تنگه هرمز به سمت شرق و اقیانوس در سواحل عمان پدید آمده اند.

• منطقه حفاظت شده گنو

منطقه حفاظت شده گنو در شمال بندرعباس با آب و هوایی مطبوع سرزمینی کوهستانی، از جمله مناطقی است که کمتر شناخته شده اند و از نظر آب و هوایی با فضای مرسوم و معمول تفاوت دارند. گنو، با مساحت ۲۷ هزار و ۵۰۰ هکتار و ارتفاع متغیر ۵۰ تا ۲ هزار و ۳۷۴ متر در شمال بندرعباس قرار دارد و از نظر تنوع گیاهی و جانوری و آب و هوای مطبوع، کوه ها و دره ها بی نظیر است. از سال ۱۳۵۱ تا سال ۱۳۵۴ این سرزمین را به عنوان منطقه حفاظت شده شناختند؛ اما به دلیل غنای طبیعی از سال ۱۳۵۴ به عنوان پارک ملی معرفی شد. این سرزمین به عنوان بخشی از سرمایه و میراث طبیعی به شمار می رود و شهرت بین المللی دارد. کوه گنو، به سبب داشتن آب و هوای سرد، برف خیز بودن و دامنه هایی سرسبز با آب و هوای مطبوع، از سال ۱۳۲۰ مورد توجه مردم بندرعباس بوده است و در طول این سال ها ساکنان شهر برای فرار از گرما، به مناطق ییلاقی کوه گنو مانند کهنوج، باغ کاشان و چاهو سفر می کرده اند. کوه گنو ۲ قله بزرگ به نام نصیری و بازگرد دارد که بلندترین نقطه را تشکیل می دهند و از انواع درختان جنگلی و بوته های دارویی پوشیده شده اند. درختان انگور، سیب، زردآلو، انار، انجیر، نارنگی، لیموترش، نارنج، انبه و خرما طبیعت زیبای منطقه را زینت بخشیده اند. چشمه های متعددی با نام های انارو، باغ زیر، سرا، دزک، الیاسی درمر این باغ ها را آبیاری می کرده اند، که متاسفانه طی سال های خشکسالی، تعدادی از آن ها خشک شده اند. کوه گنو از نظر زیست محیطی نیز برای زندگی انواع حیوانات گوشتخوار و علفخوار مانند پلنگ، کفتار، گرگ، شغال، قوچ، میش، بز و آهو مناسب است. از جمله جلوه های طبیعی و جذاب گردشگری این منطقه، آب گرم گنو است. تنوع پوشش گیاهی این کوه از دامنه تا قلعه کوه مشتمل بر درختان گرمسیری، استپ کوهپایه ای و گونه های نواحی سردسیر است. جانوران منطقه حفاظت شده عبارتند از قوچ، بزکوهی، آهو، گرگ، خرس، روباه، پلنگ، خوک، کفتار، شغال، خرگوش، شغال. از انواع پرندگان همچون کبک، عقاب، شاهین، بادخور، قمری، تیهو، فاخته.

مهم ترین گونه های جانوری مناطق حفاظت شده استان هرمزگان

انواع پرندگان مهاجر آفریقایی یا هندی، کل، قوچ، میش، بزکوهی، خرس، آهو، کفتار، گرگ، روباه، گراز، کبک، تیهو، عقاب، خرچنگ، دلفین، مار، سوسمار، لاک پشت، پرستوی دریایی پشت دودی، پرستوی دریایی تیره، پرستوی دریایی کاکلی کوچک، چکاوک کاکلی، عقاب ماهیگیر، حواصیل ساحلی، فلامینگو، پلیکان و غیره

مهم ترین گونه های گیاهی مناطق حفاظت شده استان

انواع درختان گرمسیری، استپ بیابانی، کوهپایه ای، گونه های گیاهی نواحی سردسیری مانند کاج، سرو، زیتون وحشی و شمشاد و غیره.

جنگل های حرا

در حوالی جزیره قشم، بندرپل، جزیره هرمز و بندرخمیر مجموعه ای از درختان سر سبز حرا به چشم می خورد که با آبراهه هایش با پرندگان زیبا و طبیعت بکر وحشی اش از منابع توریستی و دیدنی استان می باشد و هر ساله افراد زیادی را برای تماشا به سوی خود جلب می کند.

آثار تاریخی و فرهنگی

آب انبارها و حمام ها

• آب انبار خربز

در کنار شهر باستانی خربز، در جنوب غربی جزیره قشم، حد فاصل بین شهر و یک نیایشگاه مهری، یک مخزن بزرگ آب مربوط به دوره ساسانیان وجود دارد. این برکه مدت ها مخروبه بود، ولی در سال های اخیر به نحو مطلوبی بازسازی شده است.

• آب انبار بی بی

اولین برکه شهر قشم در سال 1202 (ه.ق) توسط صوغیه همسر شیخ عبدالله حاکم وقت قشم ساخته شده است. سقف این برکه بارها تجدید بنا شده است. این آب انبار از حیث معماری جالب توجه است.

• آب انبارها در غرب هرمزگان

آب انبار یا برکه آب آشامیدنی عامل مهم حیاتی و اجتماعی مردم بسیاری از روستاهای ایران است. در استان هرمزگان ایران به آب انبار برکه گفته می شود. برای نمونه ای از چند و چون ساخت و ساز و تاریخچه این آب انبارها نگاهی به وضعیت آب انبارهای منطقه کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در استان هرمزگان می اندازیم.

• برکه دریا دولت کنگ

برکه دریا دولت آب انباری تاریخی در کناره شهر کنگ از توابع بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این بنا به صورت یک برکه ای بزرگ آب انبار مدور به قطر ۲۸ متر و عمق ۱۴ متر بوده که فاقد سقف می باشد. ضخامت دیوار پیرامونی آن ۱ متر و ارتفاع آن ۳ متر است. این بنا در بیرون از شهر کنگ از سمت شمال شهر واقع شده است. به خاطر بزرگی غیر قابل تصور این برکه «دریا دولت» نامیده شده است، و به خاطر وسعت زیاد این برکه فقط نیم سقف دارد و سقفش کامل نیست مانند سایر برکه ها که سقف کامل دارند.

• حمام گله داری

تنها حمام تاریخی در بندرعباس، حمام گله داری است که در محله اوزی ها قرار دارد. این بنا که احتمالا به دوره صفوی مربوط است، در دوره قاجار به وسیله حاج شیخ احمد گله داری به مسجد گله داری وقف شده است. بنای حمام به شکل مستطیل و سقف آن شامل چند گنبد کوچک و بزرگ است.

• حمام خانی بستک

حمام خان بستک (گرمابه) واقع در شهر بستک در بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است.

این حمام در شهر بستک واقع شده و از آثار دوره قاجاریه می باشد. و یکی از آثار به جا مانده از گذشته در بستک است. و در جوار خانه بنى عباسى بنا شده است. این گونه حمام ها در منطقه به حمام زیر زمینی معروف است. چرا که زمین را در ابعاد مختلف و اندازه لازم گود می کنند و بنای حمام را در درون زمین ایجاد می کنند تا هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر باشد و هم گرمای بیشتری را در ایام سرد زمستان در خود نگه دارند. از این گونه حمام ها می توان از حمام سیبه نام برد که در دهستان کوخرد در بخش کوخرد واقع شده است.

• حمام سیبه

حمام سیبه نام گرمابه ای تاریخی در روستای کوخرد از توابع بستک واقع در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، از آثارهاى تاریخى و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است پیشینه این گرمابه به پیش از اسلام برمی گردد و به دست مردم بومی زرتشتی (گبرها) ساخته شده است. این بناى تاریخى به دوره ساسانیان بر مى گردد.

• چاه های لافت

چاه های لافت که در بخش مرکزی شهرستان قشم جای گرفته، از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. چاه های لافت یکی از جاذبه های گردشگری استان هرمزگان به شمار می رود. چاه های لافت که به «چاه های طلا» نیز معروف است، در پشت قلعه لافت و در داخل گودال مجاور قلعه قرار دارند و بر اساس تعداد روزهای سال کبیسه حلقه می باشند و برای جمع آوری آب باران حفر شده اند. برخی از محققان قدمت آن ها را مربوط به دوران هخامنشی می دانند. این چاه ها در روستای لافت و در کنار دریا جای دارند.

بازارها

• بازار سنتی قشم

بازار سنتی قشم یکی از جالب ترین بازارهای جنوب ایران است. این بازار از نظر فضای سنتی اهمیت جالب توجهی دارد. بعضی از نقاط بازار قشم سر پوشیده است.

• پنجشنبه بازار میناب

پنجشنبه بازار میناب بازاری تاریخی در بخش مرکزی از توابع شهرستان میناب در استان هرمزگان و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این بازار در مرکز شهر میناب قرار دارد. از یک سو به بازار می رسد و از سوی دیگر به میدان اصلی شهر متصل می گردد. این بازار محل عرضه صنایع دستی و تولیدات سنتی و خانگی است. در این بازار انواع حصیر، ظروف حصیری، سفال، لوازم دوخت لباس، پوشاک زنان، برقع، ماهی و انواع مواد غذایی عرضه می گردد.

• پنجشنبه بازار جدید میناب

اکنون بازار دیگری با نام پنجشنبه بازار در حاشیه رودخانه میناب و در امتداد بلوار ساحلی تشکیل شده است البته کالاهای این بازار دیگر مثل پنجشنبه بازار قدیم کالاها و صنایع دستی حصیری و سفالی نیست و همه نوع کالایی در این بازار جدید یافت می شود. پنج شنبه بازار موتور سیکلت فروشان و پنج شنبه بازار دام (گاو گوسفند و بز) که به پاکنار مشهور است که در امتداد بلوار ساحلی شهر میناب ایجاد شده اند از دیگر بازارهای قابل ذکر در میناب می باشند که مشتری های خاص خودشان را از سراسر استان و نیز استان همجوار (کرمان) را دارد.

• بازار بستک

بازار بستک معروف به (مجموعه بازار بستک) واقع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این بازار در وسط شهر بستک واقع شده و شامل سه بازار است که قدمت آن به دوره صفویه و قاجاریه می رسد. این بنا در سال ۱۲۹۵ هجری قمری به همت استاد عبدالله امینایی معروف به حاجی استاد ساخته شده است و به صورت فضای مربع شکلی است که فضای مرکزی آن مرکب از دو ردیف حجره می باشد، معماری بازار مدنی بستک در نوع خود بی نظیر است. این بازار هم اکنون نیز دایر است و کسبه در آن مشغول داد و ستد می باشند، مشتری به علت های مختلف، دیگر آن رونق سابق و قدیم را ندارد. این بنای تاریخی در چند سال اخیر تعمیر و بازسازی شده است، این بنای تاریخی سازه ای سنگی با مصالح گچ است و در وسط شهر بستک واقع شده است.

اماکن مذهبی، مساجد

• مسجد جامع قدیمی (بستک)

مسجد جامع قدیمی بستک این مسجد، اولین مسجد جامعی است که در بستک بنا شده است، و یکی از اماکن تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب غرب ایران است. «مسجد جامع قدیم شهر بستک» یکی از زیباترین مساجد استان است، در گذشته شامل دوباب مسجد بوده است که امروزه تنها یک مسجد باقی مانده است، این خرابی ها بیشتر بر اثر زلزله ایجاد شده است.

• مسجد جامع قشم

 این مسجد از آثار صوفیه است و در سال 1202 هجری قمری ساخته شده است. طرح شبستان مسجد مستطیلی شكل است و در وسط آن، در دو ردیف، شانزده ستون تعبیه شده است .

• مسجد و مناره ملک بن عباس (مسجد علی)

این مسجد قدیمی كه در قسمت غربی شهر بندر لنگه و درنزدیكی دریا واقع شده است، توسط شخصی بنام حاج محمدبن عباس در سال 1280 (ه. ق ) احداث شده است. مناره این مسجد 22 متر طول و 5/3 متر قطر دارد و طرح معماری بالای گلدسته آن تركیبی از طرح های معماری هندی و ایرانی است. در قسمت های برجای مانده داخل بنا به طور كاملا آشكاری سبك نماسازی داخل معابدهندی بكار برده شده است.

• مسجد دژکان

 این مسجد در نزدیكی بندر خمیر، در روستای دژكان واقع شده است. شبستان و ستون های آن از جهت بكاربردن قطعات سنگ تراشیده شده و نقوش گل و بوته قابل ملاحظه است. پوشش تزئینی تاق و سردرها و زینت كاری رواق ها با قطعات سنگ تراشیده شده آهكی فوق العاده جالب و ظریف صورت گرفته است. نقوش این رواق ها، از سبك نقش و نگار هندی تاثیر گرفته است.

• مسجد برخ

ساختمان اولیه ین مسجد، احتمالا در سال های اولیه اسلامی، در خلال فتح جزیر و بنادر ایران به دست عمرو بن عاص و به امر او در روستای كوشه قشم ساخته شده است. این مسجد در سال 244 هجری قمری یك بار تعمیر شده و در سال 737 هجری قمری توسط سلطان فتح الله نواده سلطان محمود كه احتمالا یكی از پادشاهان هرمز یا لارستان بوده، تجدید بنا گردیده است.

• مسجد جامع دلگشا

 مسجد جامع دلگشا، از قدیمی ترین مساجد شهر بندرعباس است. این بنا که نبش بلوار طالقانی «ساحلی» و خیابان مسجد جامع قرار گرفته، از آثار قرن دوازده و سیزده هجری قمری محسوب می گردد. این بنا شامل شبستان دو قسمت قدیمی الحاقی است. بخش قدیمی دارای ستون های متعدد با سر ستون های گچبری شبیه به مسجد گله داری و مسجد دژگان است. عملیات بازسازی مسجد جامع دلگشا در سال ۱۳۸۴ آغاز شد و در سال ۱۳۸۷ به اتمام رسید. این بنا به شماره ۱۵۹۹ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

• مسجد گله داری

 مسجد گله داری واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر عباس و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این مسجد در سال ۱۲۹۶ هجری قمری در شهر بندرعباس ساخته شده و دارای صحن، شبستان و مناره است. شبستان بزرگ مسجد دارای ۳۶ ستون مزین به گچبری است. این بنای تاریخی در وسط شهر بندر عباس قراردارد.

• مسجد افغان (بندر لنگه)

مسجد افغان واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این مسجد تاریخی در محله افغان بندرلنگه واقع شده است. این بنا، از بناهای مرحوم حاج عبدالله افغان، بازمانده افغانی های بستک در شهرستان بندر لنگه و از بناهای دوره افشاریه می باشد. این مسجد دارای یک شبستان تابستانی و یک شبستان زمستانی می باشد. ستون این مسجد با گچ بری های زیبا و برجسته تزئین شده است. تاریخ ساخت این بنا به سال ۱۲۷۰ هجری قمری بر می گردد.

• مسجد بازار مساح

مسجد بازار مساح یکی از مساجد تاریخی و معماری بندر لنگه واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. «مسجد بازار مساح» در ضلع شمال شرقی «بازار مساح» واقع شده است، و یکی از مساجد قدیمی شهرستان بندر لنگه است. گویند این مسجد توسط فردی از شیوخ القواسم به نام شیخ قضیب القاسمی در سال ۱۱۲۲ هجری قمری ساخته شده است. مسجد دارای تزیینات گچبری زیبا، با نقاشی اطراف ستون های بزرگ و دائری شکل، بنای این مسجد برسنگ معماری قدیم وسقف بغدادی می باشد. این مسجد چند بار مرمت شده است، در آخرین تعمیر و بازسازی مناره و محراب و منبری جدید و زیبا به مسجد اضافه نموده اند.

• نیایشگاه میترا

در 15 كیلومتری شهر قشم، در مسیر راهی كه به منطقه باستانی خربز و سپس به بندرسوزا منتهی می شود، یك رشته كوه طولانی وجود دارد كه در دل آن معماری صخره ای شگفتی قرار دارد. ورود به این فضای صخره ای از طریق روزنه های غار مانندی ممكن است. در پشت روزنه ها، تالاری به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 70/2 متر حفر شده است. این تالار محل به جای آوردن مراسم مذهبی ویژه ای برای بزرگداشت درگذشتگان و به احتمال بسیار قوی مركز پرستش «یزدمهر» یا «میترا» بوده است. این بنا در دوره مادها احداث شده است.

از دیگر اماکن مذهبی می توان به مسجد غیاث، مسجد خداداد بندرلنگه، مسجد منبر کهنه، مسجد جامع بندرعباس، مسجد ناصری، مسجد صحراباغی و معبد هندوها اشاره نمود.

 زیارتگاه

• امامزاده خواجه خضر

 این امامزاده در كنار جاده بندر عباس – سورو به سمت اسكله بندرعباس، درسمت راست جاده و به فاصله 250 متری قرار دارد. از باقی مانده بنا و تركیب ابتدیی آن، تقلید زیگورات یلامی ها و بابلی ها و سبك گنبد سازی مضرس جنوب ایران بخوبی آشكار است.

• زیارتگاه شاه شهید

 این زیارتگاه در مجاورت آثار شهر باستانی خربز و در بالای صخره نییشگاه مهری، در لبه پرتگاه قرار دارد. زیارتگاه شاه شهید از دو اتاق 3*4 و از خشت و گل به صورت تودرتو ساخته شده است.

• زیارتگاه شیخ اندرآبی

روبروی بندر لافت در شمال جزیره قشم – بین لافت و خمیر – جزیره كوچكی بنام شیخ اندر آبی وجود دارد كه در جنوب شرقی آن زیارتگاه شیخ اندر آبی واقع شده است. درحال حاضر كسی در این جزیره زندگی نمی كند. این زیارتگاه مورد احترام ماهیگیران و دریانوردان است .

• زیارتگاه بی بی مریم

 این بقعه در قریه توریان جزیره قشم واقع شده و بنایی است كه مصالح عمده آنرا سنگ های قلوه و لاشه تشكیل می دهد. احتمالا بنا از آثار دوران ایلخانی است. قبرستان قدیمی پیرامون بقعه دارای سنگ قبرایی با نوشته های فارسی، عربی و كوفی است و حكایت از اهمیت و اعتبار آن در زمان آبادانی دارند.

از دیگر آرامگاه و امامزاده های استان می توان به آرامگاه علمای کوخرد، آرامگاه شیخ عبدالرحمان، آرامگاه شیخ اسماعیل، آرامگاه شیخ عبدالواحد، امامزاده شاه محمدتقی در کنار جاده بندرعباس-سورو، امامزاده سید مظفر و امامزاده سید کامل در بندرعباس و امامزاده امیر دیوان در میناب اشاره نمود.

موزه

• موزه مردم شناسی

موزه مردم شناسی بندرعباس در ساختمان معبد قدیمی هندوها واقع شده است. در این موزه انواع آثار تمدن های پیشین سواحل و جزایر، اشیاء، لوازم مورد استفاده قدیمی و لباس های محلی و همچنین ابزار و آلات تولید سنتی صنیع دستی به نمیش گذاشته شده است. در موزه بندرعباس انواع سکه های قدیمی و آثار مکشوفه از تل «سورد» به تماشا گذاشته شده است.

• موزه آب

 موزه آب یا (موزه آب بندر عباس) نام یکی از مناطق تاریخی استان هرمزگان است. این موزه در بخش مرکزی شهرستان بندر عباس در استان هرمزگان قرار دارد و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این موزه یکی از زیر مجموعه های خیابان ۲۲ بهمن شهر بندر عباس است، و قدمت آن به دوره صفویه می رسد. موزه آب به سبک زیبایی بازسازی شده و در آن انواع کوزه (جهله)، انواع خمره آب به نام (کروش)، خمره های سنگى (موو) یایه مشک (مشک تروز)، و تصاويری از ظروف آب و گاو چاه، و چاه چرخ گاوی به نمایش گذاشته شده است. این موزه محل مناسبی برای شناخت آثار و ابنیه های تارخی در زمینه های مختلف مربوط به آب است. ایجاد و راه اندازی موزه آب یکی از راه های ارائه و نمایش تلاش و سخت کوشی انسان در حفر چاه های آب و قنات، و همچنین حفظ ارزش این میراث کهن، نگهداری و شناساندن ابزار و اشیاء مربوط به حفر آن می باشد.

کاروانسرا

• کاروانسراى بستک

کاروانسرای بستک واقع در شهر بستک در بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. «کاروانسرای بستک» (کاروانسرا) سر پناهی و استراحتگاهی در مسیر جاده بازرگانی لار، بندر لنگه به بندرعباس بوده است. این کاروانسرا دارای حیاط مرکزی بوده و در اطراف اصطبل ها، استراحتگاه ها قرار داشته بوده است، کاروانسرا در دو ضلع شمالی وجنوبی و در ورودی ایوان ختم می شده است. این بنای تاریخی سازه ای سنگی با مصالح گچ و اندودهای ساروجی است که بنیان کاروانسرا را تشکیل داده اند. این کاروانسرا در زمان دوره قاجاریه ساخته شده و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ‪ این اثر تاریخی در شهرستان بستک و در مسیر راه بازرگانی شیراز – لار – بندرلنگه به بندرعباس واقع شده است.

• کاروانسراهای هرمزگان

نام کاروانسرا ترکیبی است از کاروان (کاربان) به معنی گروهی مسافر که گـروهـی سفر مـی کنند. سرای به معنـی خـانـه و مکان می باشد که هـر دو واژه برگرفته از زبان پهلوی است.

• کاروانسراى گاگلکى

کاروانسرای گاگلکی آثاری تاریخی و باستانی در سره راه ارتباطی شهرستان لار، شهرستان بستک به شهرستان بندر لنگه واقع شده است. این کاروانسرا در سر راه قافله رو (مالرو) واقع بوده، هم اکنون در کناره جاده اتومبیل واقع شده است. کاروانسرا دارای ساختاری متشکل از گل، گچ و آجر و در بعضی از قسمت های پایه دیوارها ساروج نیز به کار رفته است. کاروانسرا به صورت دو ایوان ساخته شده بوده و از نظر قدمت نیز به دوره صفویه می رسد.

• کاروانسراى کمبرده

کاروانسرای کمبـرده یکی از کاروانسراهای غرب استان هرمزگان در جنوب است که مربوط به دوره زندیان است. این کاروانسرا در پایه کوه لاور در بخش کوخرد شهرستان بستک هرمزگان واقع شده و یکی از آثار تاریخی و نقاط دیدنی استان هرمزگان به شمار می آید. این مکان یکی از آثار تاریخی سر راه شوسه لمزان، روستای لاور، دهستان کوخرد به بستک است. این کاروانسرا عموما فاقد حیاط مرکزی بوده و شامل بنایی چهارگوش است با اطاق مرکزی صلیبی شکل و اطاق های جانبی می باشند.

• کاروانسراى کوردان

کاروانسرای کوردان واقع در روستای کوردان در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است.

• کاروانسراى مهران

این کاروانسرا مربوط به دوره زندیان بوده و در منطقه مهران در بخش کوخرد شهرستان بستک هرمزگان واقع می باشد که یکی از آثار تاریخی و نقاط دیدنی استان هرمزگان به شمار می آید. این مکان یکی از آثار تاریخی سر راه ارتباطی شهرستان لار به شهرستان بندر لنگه است. اهمیت «کاروانسرای مهران» از آنجاست که در سر راه کاروانسراى بلدنگ و کاروانسرای بون کوه قرار گرفته بوده است و نقطه تجمع کاروانیان و کاروانسالان بوده است. به دلیل قرار گرفتن این کاروانسرا در مسیر راه بازرگانی مهم (در آن زمان) که از لار به بندر لنگه و سپس به بندرعباس متصل می نموده است و به علت طغیان رودخانه مهران هنگام بارندگی، و عبور ناممکن از آن و همچنین وجود کاروانسراى بلدنگ در آن سوی رودخانه، «کاروانسرای مهران» اهمیت و ویژگی های خاصی کسب کرده بوده است. هنگام بارندگی جلودار مهران و یارانش در این کارونسرا لنگر می انداخته اند. «کاروانسرای مهران» در جنوب شرقی روستای آسو و در محل تقاطع جاده بستک به بندر لنگه واقع بوده است، آب این رودخانه شور است و به صورت عادی زیاد نیست اما موقع بارندگی طغیان می کند و آبش فوق العاده زیاد و عبور از آن غیر ممکن می شود. این بنای تاریخی سازه ای سنگی با مصالح گچ و اندودهای ساروجی بوده که بنیان کاروانسرا را تشکیل داده اند. متاسفانه بنای قدیمی کاروانسرا در سال ۱۳۵۸ خورشیدی به طور کلی ویران شده و به جای آن یک بنای جدید که هم اکنون پاسگاه نیروهای انتظامی است ساخته شده است.

• کاروانسراى نیمه

کاروانسرای نیمه آثاری تاریخی و باستانی در سره راه ارتباطی شهرستان لار، شهرستان بستک به شهرستان بندر لنگه واقع شده است. بنای موسوم به «کاروانسرای نیمه» در کیلومتر ۲ جاده آسفالته لار، بستک و در دشت صحرای نیمه در کنار برکه نیمه قرار گرفته است. این بنا به صورت چهار ایوانی و چهارگنبدی بوده و از معماری متقارنی برخوردار است. کاربرد سنگ به عنوان ماده اصلی با ملات ویژه موجب استحکام بنا در طول قرن های متمادی در برابر حوادث طبیعی پابرجا مانده است.

• کاروانسرای حیدرآبادی

این کاروانسرا در جاده قدیمی لار به صحرای باغ در سر راه ارتباطی شهرستان لار به شهرستان بستک واقع شده است. این بنای تاریخی سازه ای سنگی با مصالح گچ و اندودهای ساروجی است که بنیان اصلی کاروانسرا را تشکیل داده اند.

• کاروانسرای لرد محیا

لرد محیا تفریحگاهی است از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان که در جنوب واقع شده است. کاروانسرای لرد محیا در چند کیلومتری جاده ارتباطی بستک به لار و در سمت جنوب غربی کوه گردنه پاسخند به گویش محلی «کتل پاسخند» واقع شده است، به صورتی که اگر از روی گردنه پاسخند (راه اتومبیل رو) به سوی قبله نظر نمائید کاروانسرا و آب انبار (برکه) «لرد محیا» مشاهده می شوند. در دشت لرد محیا در حدود ۱۰۰ من جو و گندم می توان کشت نمود. این مکان نزد مردم بستک هرمزگان به بنگر بیخ نیز مشهور است.

تفریحگاه سید محیا شاعر جنوب

«بنگر بیخ» جای بسیار معروفی است در منطقه لارستان و بستک. شاعر خوش قریحه جنوب و بستک هرمزگان سید محیا، «بنگر بیخ»، جایگاه تفریح و شکار خود قرار داده بود.

• کاروانسراى سه نخود

کاروانسرای سه نخود اثری تاریخی، دیدنی و باستانی می باشد که در جنوب بر سر راه ارتباطی شهرستان لار، شهرستان بستک به شهرستان بندر لنگه در غرب استان هرمزگان واقع شده است.
این بنای تاریخی سازه ای سنگی با مصالح گچ و اندودهای ساروجی است که بنیان کاروانسرا را تشکیل داده اند. کاروانسرای سه نخود واقع در جاده قدیمی لار و از دو قسمت تشکیل شده است که مساحت آن ها با یکدیگر برابر است. این مکان در دوره شاه عباس صفوی ساخته شده است و با ۴۰۰ سال قدمت جزء ابنیه تاریخی شهر لار محسوب می شود. «کاروانسرای سه نخود» در زمان قاجاریه توسط فردی از بزرگان شهر لار اداره و از آن برای تخلیه بارهای شتر و انتقال کالا از لار به مناطق اطراف استفاده می شده است.

• کاروانسراى بون کوه

کاروانسرای بون کوه یکی از کاروانسراهای غرب استان هرمزگان در جنوب است که مربوط به دوره زندیان است. این کاروانسرا در کوه زیر در بونه کوه لوز در بخش کوخرد شهرستان بستک هرمزگان واقع شده و یکی از آثار تاریخی و نقاط دیدنی استان هرمزگان به شمار می آید. این مکان یکی از آثار تاریخی سر راه ارتباطی شهرستان لار به شهرستان بندر لنگه است. این کاروانسرا در بون کوه زیر (کوه لوز) واقع شده است. این کاروانسرا به دلیل قرار داشتن بر قله کوه زیر که معروف است به (بون کوه لوز) در این راه ارتباطی و طولانی که شهرهای بندرعباس به شهر لار وصل می کند نقش ویژه ای داشته است. کاروانسرای بون کوه در کنار برکه بون کوه چهار برکه و در پایه کوه سر به فلک کشیده «گوچی» واقع شده است. این کاروانسرا در مسیر راه مشهور گردنه گوچی قرار دارد.

• کاروانسراى بهر ترک

کاروانسرای بهر ترک یکی از کاروانسراهای غرب استان هرمزگان در جنوب ایران است که مربوط به دوره قاجاریه است. کاروانسرا روی تپه ای در بهر ترک واقع شده است و در فاصله ۱۶ کیلومتری جنوب شرقی روستای بار قرار دارد، و یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان به شمار می آید.

کاروانسرای بهر ترک، از آنجایی که در بین کاروانسراى کمبرده و کاروانسرای مهران قرار گرفته بوده از اهمیت خاصی برخوردار شده بود. در آن زمان روستای کوخرد، روستایی بزرگ و مرکز تجاری و توقفگـاه کاروانیان بین لار و بندر لنگه به حساب می آمده است و بـه خاطـر ایـن اهمیت در آن دوران، روی ایـن روستا بسیار حساب مـی شده است.

• کاروانسراى بلدنگ

کاروانسرای بلدنگ آثاری تاریخی و باستانی است که در سره راه ارتباطی شهرستان لار به شهرستان بندر لنگه واقع شده است. این کاروانسرا در مسیر راه مشهور «گوچی» گردنه گوچی و در پایه کوه سر به فلک کشیده «بون کوه چهار برکه» در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان قرار دارد و یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب کشور است.

• کاروانسراى او شیرینو

کاروانسرای او شیرینو واقع در ۹ کیلومتری سمت جنوب کوخرد در پشتخه او شیرینو از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است.

قلعه

• قلعه لافت

قلعه لافت در جنوب روستای لافت قشم از دیگر قلعه های استان هرمزگان می باشد. قلعه لافت واقع در بخش مرکزی شهرستان قشم و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. قلعه لافت در انتهای تپه ای که روستای لافت قشم است و در کنار آن قرار دارد، قلعه مخروبه ای وجود دارد که اهالی محل به آن قلعه نادری می گویند. این قلعه، نقشه مربع شکل دارد و آثار چهار برج در آن دیده می شود. در ورودی قلعه رو به جنوب باز می شده است. این قلعه در جنوب روستای لافت قرار دارد.

• قلعه پرتغالی ها

این قلعه را در سال 1030 هجری قمری به دستور پادشاه اسپانیا، در انتهای شمال شرقی جزیره قشم ساخته اند. قلعه مذکور دو حصار و برج هایی در چهارگوش دارد. در داخل قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد.

• قلعه لشتان

این قلعه در 6 کیلومتری شرق بندر لنگه قرار گرفته و تاریخ بنای آن سال 904 ه. ق است. در داخل قلعه لشتان چندین قبرستان، ده ها برکه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان دیگری به جای مانده است. دخمه های سنگی، شبیه به غارهای انسان های غارنشین در ارتفاعات مجاور آن وجود دارد.

• قلعه خمیر

این قلعه در نزدیکی بندر خمیر قرار دارد. سر در شمالی قلعه به صورت شکوهمندی از سنگ و گچ و به سبک قلعه های اروپایی ساخته شده است. در چهار گوشه قلعه چهار برج مدور بنا شده و بین هر دو، برج کوتاه نیز ساخته شده است. از عمر این قلعه حدود یک قرن می گذرد.

• قلعه هرمز، جزیره هرمز

این قلعه که در ضلع شمالی جزیره هرمز قرار دارد، مهم ترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل و جزیر خلیج فارس است. این قلعه به فرمان «آلفونسوآلبوکرک» دریانورد پرتغالی در سال 1507 میلادی در محلی موسوم به مورنا احداث شد. قلعه به شکل چند ضلعی نامنظم است و دیوارهایی به قطر 5/3 متر با چند برج به ارتفاع 12متر دارد.

• قلعه هزاره (بی بی مینو)

تنها بنای تاریخی شهر میناب، قلعه هزاره است. مردم معتقدند که در گذشته دو خواهر به نام های بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا کرده اند. گویا در گذشته دو قلعه وجود داشت که یکی از قلاع ویران شده و تنها قلعه باقی مانده، به نام قلعه بی بی مینو شهرت یافته است. این قلعه تا اواخر دوره قاجار مرکز حکومت محلی بوده است.

• قلعه شیخ سلطان

کاخ شیخ سلطان مرزوقى ــ مغویه ــ بندر لنگه که به قلعه شیخ سلطان مشهور است. قلعه مغویه از توابع بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این بنای تاریخی در بندر مغویه واقع شده است و متعلق به شیخ سلطان المرزوقی یکی از حکمرانان منطقه و رییس «قبیله المرازیق» و حاکم مغویه می باشد و به «حصن شیخ سلطان المرزوقی» مشهور است. ساختمان قلعه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی بوده که قدمت حیاط اندرونی از بیرونی بیشتر است. ساخت این بنا در سال ۱۳۲۱ هجری قمری پایان یافته است. این کاخ زیبا از یادگار حکمرانان (مرزوقی) از قبیله العجمان که در منطقه مغویه و بندر لنگه از توابع استان هرمزگان حاکم بودند باقی مانده است.

• قلعه فین

قلعه فین واقع در بخش فین شهرستان بندرعباس و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است.

این قلعه بر روی تپه ای مرتفع قرار دارد. قدمت این قلعه را از روی سفال های به دست آمده می توان به قرون میانه اسلامی نسبت داد. قلعه مذکور و احتمالا در زمان ساخت جنبه نظامی داشته است. این قلعه به ثبت آثار ملی ایران رسیده است، این قلعه در زلزله سال ۱۳۸۶ کمى خسارت دیده است.

• قلعه تاریخی (قشم)

قلعه تاریخی جزیره قشم واقع در بخش هرمز از توابع شهرستان قشم و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. «قلعه تاریخی جزیره قشم» که از آثار دوره پرتغالی ها است در دوره قاجاریه تعمیر شده است، دارای بارویی محکم از سنگ های مرجانی، گچ و ملات ساروج و چهار برج است. درون این قلعه آثار یک آب انبار (برکه) بزرگ و اتاق های متعدد به چشم می خورد.

• قلعه لارک

قلعه لارک واقع در بخش هرمز از توابع شهرستان قشم و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این قلعه در جزیره لارک واقع می باشد. این بنا که مربوط به دوره تسلط پرتغالی ها بر این جزیره است و هم زمان با دوره صفویه می باشد.

• قلعه سیبه

دژ تاریخی سیبه واقع در دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. قلعه سیبه مقر حاکم قلمرو سیبه در زمان زرتشتیان (گورها) بوده که بر این منطقه حاکم بودند. قلعه سیبه، قلعه ای بسیار بزرگ بوده و دور تا دور قلعه حصار بند بوده و به واسطه یک خندق بسیار بزرگ از دژ و ساکنین قلعه حفاظت می شده، این خندق از ورود افراد بیگانه به درون دژ جلوگیری می کرده و هرکس که می خواسته وارد قلعه شود می بایست از روی پلی که رو بروی دروازه اصلی قلعه و روی خندق ایجاد شده بود عبور کند که به وسیله نگهبانان کنترل می شد که پس از بررسی و بازجویی اجازه ورود به داخل قلعه می دادند. قلعه از طرف جنوب چاه عالی و حمام سیبه رو به طرف قبله بوده و ضلع برج شرقی قلعه در جایی که حالا درواه شمو جاری است قرار داشته است. در بغل حمام سیبه، بازمانده های دژ هنوز در غرب و جنوب چاه عالی به جا مانده است و آثارش به چشم می خورد همچنین بقایای حمام سیبه و زیرزمین ها و برج بارو اطراف آن که هنوز به شکل واضح دیده می شود. معبد سیبه از طرف مشرق قلعه قرار داشته است، از طرف جنوب معبد یک درخت تنومندی بوده به نام گز سیبه، همچنین دو قلعه دیگر نیز وجود داشته، یکی در کوه شمال به نام قلعه توصیله و دیگر در جنوب قلعه سیبه به نام قلعه آماج. عموما به طور کلی قلعه سیبه در مسافت ۱۰۰۰ متری مغرب دهستان فعلی کوخرد واقع است و در بخش کوخرد قرار دارد.

عمارت

• عمارت کلاه فرنگی

بنای این عمارت به دوران صفویه تعلق دارد. این عمارت در مجاورت اسکله قدیمی بندرعباس در بلوار طالقانی قرار دارد. از آنجا که این عمارت از معماری اروپایی آن دوره تاثیر گرفته، به عمارت کلاه فرنگی معروف شده است.

• عمارت فکری

این عمارت که یکی از مهم ترین بناهای دوره قاجار است، در بندر لنگه قرار دارد و توسط شخصی به نام فکری احداث شده است. عمارت فکری دو حیاط با اتاق هایی در اطراف آن ها و پنج بادگیر دارد و تزئینات برجسته آن مشتمل بر منبت کاری و گچبری های زیبا و دیدنی است.

• خانه گلبتان (بندر کنگ)

خانه گلبتان از بناهای بسیار زیبای دوره قاجاریه در بندر کنگ از توابع شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این خانه اثری دارای تعداد اتاق در پیرامون یک حیاط مرکزی و چند بادگیر است. طاق ها و گچبری های زیبای آن نمایانگر هنر استادکاران آن دوره می باشد.

پل و اسکله

• پل لاتیدان

این پل در50 کیلومتری غرب بندرعباس بر روی رودخانه کل (کول) یجاد شده و یادگار دوره صفوی است. این پل دارای صد دهانه بوده است که در حال حاضر 33 دهانه آن مشهود است که در میان آن ها، چشمه – تاق هایی در دو طبقه تعبیه شده اند.

• اسکله باستانی

در بندر لافت، آثار اسکله ای وجود دارد که به دوران مادها، هخامنشیان و ساسانیان مربوط است. طول این اسکله 130 متر و ضخامت اصلی کف آن 7 متر و دیوارهای روی اسکله 3 متر می باشد که با سنگ های لبه دار ساخته شده است.

• اسکله قدیمی بندرعباس

واقع در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این اسکله در کناره جنوبی بلوار طالقانی در وسط شهر بندرعباس واقع شده است. این اسکله در سال ۱۳۱۸ شمسی ساخته شده و دارای ۱۸۵ متر طول و ۴٫۲۰ متر عرض است. هم اکنون این اسکله از مراکز دیدنی مورد توجه مسافران در استان هرمزگان است.

• لنج سازی بندر کنگ

لنج سازی بندر کنگ واقع در بندر کنگ از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. استادکاران در این منطقه به ساختن لنج های بزرگ مشغولند. این لنج ها به بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس و بندرهای کشورهای آفریقایی من جمله مومباسا و زنگبار و نیز هندوستان در دوران گذشته و نیز حالا رفت و آمد دارند.

شهر باستانی

• شهر سیبه

شهر سیبه (کوخرد) یکی از شهرهای باستانی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب واقع شده است. این شهر تاریخی (ساسانی) در بخش کوخرد واقع می باشد. سرزمین کوخرد که در زمان زرتشتی به نام «شهر سیبه» معروف بوده است بیش از پنج هزار سال قبل از اسلام تاریخ دارد و سرزمینی آباد و پر رونق بوده است. محدوده شهر سیبه از شمال رشته کوه ناخ، از جنوب بند آماج و رودخانه مهران، از مغرب صحرای خلوص و جناح، و از سمت مشرق به آسو و مهران منتهی می شده است.

• شهر باستانی کنگ

تپه های اطراف بندر کنگ، آثار باقی مانده از یک شهر مربوط به 3 هزار سال پیش پابرجاست. شهر با احتمال زیاد در اثر آتش سوزی و یا زلزله در زیر خاک مدفون شده است. از پیشینه این شهر اطلاع دقیقی به دست نیامده است.

• شهر قدیمی خربز

این شهر که تا قرن چهارم قمری شهری آباد بوده است به دوره ساسانیان مربوط است. در حفاری های انجام شده، سفالینه ها و آثار بسیاری از این محل به دست آمده است. طول تقریبی شهرخربز 7 کیلومتر است و از منابع آب شیرین برخوردار است.

• شهر باستانی حریره (جزیره کیش)

شهر باستانی حریره واقع در بخش کیش از توابع شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. زمان رونق یا دوران طلایی شهر حریره کیش از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجری قمری بوده است. وسعت این شهر باستانی ۱۲۰ هکتار است. محوطه باستانی حریره، براساس نتایج کاوش های باستان شناسی انجام شده، از مجموعه ساحلی و خانه اعیانی، حمام، مسجد و قنات های قدیمی تشکیل یافته است و این محوطه به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

• سورو (بندرعباس)

محله باستانی سورو واقع در شهر بندرعباس در بخش مرکزی از توابع شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است.

محله سورو در غرب شهر بندرعباس قرار دارد. از این محله سکه های متعددی مربوط به دوران مختلف به ویژه دوران ساسانی، صفویه و قاجاریه به دست آمده است که اکنون در موزه بندرعباس نگهداری می شود. از سکه های مشکوفه چنین بر می آید که ملوک هرمز صاحب ضرابخانه بوده اند و به غیر از مسکوکات مس و نقره، مسکوکات طلا هم ضرب می کرده اند. درسال ۱۹۲۵، تعداد ۶۴ سکه طلا ضرب ملوک هرمز و جرون در قریه گودو کشف شده است.

از سایر شهرهای قدیمی به محله سورو در غرب شهر بندرعباس می توان اشاره کرد.

سد

• سد بز

سد بز نام سدی است تاریخی در جنوب شرقی کوخرد و در مشرق تنب جلالی، از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، و یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران به شمار مى آيد. این سد در شمال کوه خآب و در جنوب رودخانه مهران واقع می باشد. آب این سد به سوی نخلستان های باغ زرد و مزاجان و بک احمد و بشکرو و جابر لوز می رسیده است. در زمان آبادانی سد این مناطق را آبیاری می نموده است. از این سد آثاری در دهانه دره بست گز باقی مانده است. در زمانى بسیار دور منطقه ای آباد و پر رونق بوده است، و نخلستان های گسترده اى داشته بوده است، که از آب این سد آبیاری می شده است. ولی بعلت شکسته شدن سد بز درسال ۱۳۰۱ هجری قمری تقریبا تمام نخل ها می میرند و قمست کمی از نخل های باغ زرد باقی مى ماند.

• سد بالاتل

سد بالاتل واقع در دره کولغان در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. در سربالایی دره کولغان آثاری از سدی برجای مانده است که به نام سد بالاتل مشهور است. این سد ۱۰۰۰ متر طول و ۵۰۰ متر عرض داشته است و آب باران دره های مجاور را ذخیره می کرده است. این سد از آثار دوره ساسانیان است چشم اندازی زیبا دارد. ساختمان سد با قطعه سنگ های بزرگ و ملاط گچ و ساروج ساخته شده است.

• سد جابر

 سد جابر نام سدی است در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده است. سد جابر در حدود 250 سال پیش ساخته شده است. مردم جابر یا همانطور که خودشان دوست دارند همدیگر را صدا کنند (جابریها)، این سد را در آغاز دره (سرگرددرواه) چان در زمان قدیم بنا نهاده اند که به وسیله آن، آب آن دره عمیق به سوی نخل های منطقه جابر و کل کادی ببرند. اين منطقه ای کشاورزی در بادیه جنوبی کوخرد قرار دارد.

از دیگر سدهای استان، سد شمو و سد بست گز را می توان نام برد.

گنبد سرخ (روستا)

گنبد سرخ واقع در روستای گنبد سرخ از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرعباس و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب است. این بنا در ۶۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بندرعباس قرار دارد. این بنا مربوط به سده میانی دوره اسلامی است که در میان قبرستان قدیمی واقع می باشد.

ترنه

ترنه به سازه های دایره مانندی در میان رودخانه مهران واقع در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب، یکى از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. ساخت چنین سازه هایی کهن در میان آب رودخانه بسیار شگفت انگیز است. این سازه که در راه باغ زردی در جنوب دهستان کوخرد واقع شده و یکی از آثار باستانی بخش کوخرد است، این بنا در دى ماه 1382 خورشیدى به ثبت آثار ملى ایران رسیده است. این قنات ها و همچنین ترنه در زمان زرتشتیان که پیش از اسلام در سیبه (نام قدیم کوخرد) زندگی می کردند ساخته شده است. شماری از این قنات ها تا پنجاه سال پیش هم دایر بوده است. هنوز با وجود اینکه «ترنه»، سال های سال در میان رودخانه مهران قرار دارد و رودخانه نیز در پایان هر بارندگی آبی سیل آسا با خود می آورد و آب از لای آن عبور می کند، همانندی کوهی در وسط این رودخانه جلوه نمایی می کند. ترنه در درون آب شور و با ساروج و گل و لای و سنگ ساخته شده است و با مرور و گذشت هزارها سال بخشی از آن هنوز بدون هیج تغییر شکلی پا برجاست.

غذاهای محلی

در مناطق مختلف شهری و روستایی استان هرمزگان غذاهای محلی خاص تهیه می شود که از آن جمله می توان به دم پخت میگو، حریسه، قبولی، کوبه، انواع ماهی (هواری ماهی سوری، ماهی سوری و ماهی هور)، میگو و سیب زمینی، دوپیازه، آب پیازه، مهیاوه (مه یابه)، کارلنگ، خرما روغنی، ترش گارم زنگی، ترشی انبه و ده ها نوع خورشت و چاشت دیگر اشاره نمود.

موسیقی و رقص محلی

در مناطق جنوبی به ویژه در بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان، با تلفیق موسیقی با هنرهای نمایشی از جمله رقص، به آن جنبه نمایشی نیز داده اند. مراسم زار از جمله مراسمی است که در آن از موسیقی بهره می گیرند. در جشنها و عروسی ها و سوگواری ها و مویه کردن ها، نیز موسیقی جزء لاینفک مراسم است. موسیقی سواحل جنوب ایران، به عقیده بعضی از شناسندگان آن، با موسیقی بومیان آفریقایی پیوندی عمیق و ریشه دار یافته است. یکی از فرم های معمول در موسیقی محلی «سبالو» نامیده می شود و آن آوازی است که با دایره همراهی می شود و به وسیله خوانندگانی که دایره وار کنار هم می نشینند، اجرا می گردد. خوانندگان همزمان با اجرای سبالو، شانه های خود را به طرف راست و چپ منظما حرکت می دهند. رقص و موسیقی سبالو متاثر از موسیقی آفریقایی است. یکی دیگر از فرم های رایج موسیقی محلی «یزله» است. یزله به وسیله گروهی از خوانندگان غیرحرفه ای اجرا می شود و فقط با دست زدن همراه است و در این موسیقی ملودی بیش از همه حایز اهمیت است و به متن چندان اهمیتی داده نمی شود. علاوه بر موسیقی محلی (سازی و آوازی) موسیقی مذهبی نیز در این استان بسیار رایج است. از نظر ساکنان این منطقه، موسیقی مذهبی و به خصوص آن نوع موسیقی که در ماه محرم نواخته می شود، اهمیت بیشتری نسبت به سایر اشکال موسیقی محلی دارد. رقص های محلی نیز به مناسبت های مختلف از جمله اعیاد مذهبی و ملی و عروسی ها اجرا می شوند و در بین آن ها «رقص اوزا» به لحاظ شیوه اجرا، مضمون و نقش های اجراکنندگان آن، در خور توجه ویژه است. این رقص که عمدتا توسط صیادان اجرا می شود از مراسم دیدنی مردم استان است و در آن رقصندگان دایره وار می چرخند و همراه حرکات موزون خود شعرهایی را می خوانند.

صنایع دستی

صنایع دستی و سوغاتی های استان عبارتند از کوزه های سفالی معروف به حبله، پارچه های گلابتون دوزی شده، شیریکی پیچ، چادر شب، قالی و فرش، سبد و حصیر و انواعی از صنایع دستی دریایی که مورد علاقه جهانگردان قرار می گیرند.

روستاهای هدف گردشگری

نام روستا	شهرستان
تدروئیه	بستک
زاکین	بندرعباس
فاریاب	رودان
ابنم	بندرعباس
بخوان	حاجی آباد
حاجی آباد	بندرعباس
سیخوران	بندرعباس
زیارت پیرچوگان	رودان
کوهستک	سیریک
لارک	قشم
لافت	قشم

برآورد سطح، تولید و عملکرد در هکتار محصولات زراعی استان در سال زراعی 89-1388

                                                                                                                                                        ((واحد: هکتار – تن – کیلوگرم))

نام محصول						سطح			تولید			عملکرد
						آبی	دیم	جمع	آبی	دیم	جمع	آبی	دیم
غلات	گندم					14197	0	14197	55569	0	55569	3914,2	0
	جو					1183	0	1183	2547	0	2547	2153	0
	ذرت دانه ای					6250	0	6250	54009	0	54009	8641,5	0
	جمع					21630	0	21630	112126	0	112126	–	–
محصولات صنعتی	پنبه					281	0	281	504	0	504	1793,3	0
	توتون و تنباکو					1427	0	1427	2553	0	2553	1788,9	0
	کلزا					710	0	710	456	0	456	641,7	0
	سایر دانه های روغنی					584	0	584	663	0	663	–	–
	جمع					3002	0	3002	4176	0	4176	–	–
سبزیجات	سیب زمینی					520	0	520	14968	0	14968	28784,4	0
	پیاز					10512	0	10512	237238	0	237238	22568,3	0
	گوجه فرنگی					13866	0	13866	421353	0	421353	30387,5	0
	سبزیجات گلخانه ای					53	0	53	11150	0	11150	210377,4	0
	سایر سبزیجات					15934	0	15934	359455	0	359455	–	–
	جمع					40885	0	40885	1044164	0	1044164	–	–
محصولات جالیزی	خربزه					914	0	914	18538	0	18538	20282,6	0
	هندوانه					7154	0	7154	93828	0	93828	13115,5	0
	خیار					5024	0	5024	85320	0	85320	16982,5	0
	خیار گلخانه ای					39	0	39	8035	0	8035	208160,6	0
	سایر محصولات جالیزی					1175	0	1175	20309	0	20309	–	–
	جمع					14306	0	14306	226030	0	226030	–	–
نباتات علوفه ای	یونجه					542	0	542	4068	0	4068	7504,8	0
	سایر نباتات علوفه ای					793	0	793	49746	0	49746	–	–
	جمع					1335	0	1335	53814	0	53814	–	–
جمع کل						81158	0	81158	1440310	0	1440310	–	–

 منابع:

1.  لوح فشرده اطلس ایران نما – موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی نمایه
2.  آمارنامه کشاورزی در سال زراعی 89-1388 – دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی
3. دانشنامه آزاد ویکی پدیا
4. سایت جامع گردشگری ایران
5. پایگاه خبری روستانیوز
6. پورتال مرکز آمار ایران
7. پورتال وزارت کشور
8. روستانت